- Koudekiemers: zaden die kou nodig hebben om te ontkiemen + een lijst met zaden
- Waarom zijn koudekiemers bijzonder
- Zo werkt stratificatie
- Welke planten zijn koudekiemers?
- Sluis Garden – Pastinaken Gladiator F1
- Sluis Garden – Prei, Winterprei
- Knolselderij Monarch
- Palmkool Nero di Toscana
- Sluis Garden – Savooiekool Bloemendaalse Gele
- Rode kool Roodkop
- Sluis Garden – Kervel- BIO zaden
- Tuin de Bruijn® zaden – Peterselie – hoge opbrengst – eenvoudige teelt – 4 gram zaden
- Akelei Granny’s Bonnets Mix
- Hortitops zaden Rode Zonnehoed Echinacea Purpurea
- Uit mijn eigen kas: Peterselie en bramen
- Hoe koud moet het zijn voor koudekiemers?
- Wanneer zaai je koudekiemers?
- Tips voor succes met koudekiemers
- Producten die handig zijn bij koudekiemers
Koudekiemers: zaden die kou nodig hebben om te ontkiemen + een lijst met zaden
Een paar jaar geleden kreeg ik van mijn broertje een zakje zaden met de boodschap: “Leg ze eerst even in de vriezer, anders doen ze niks.” In het begin vond ik dat maar een vreemd idee en snapte ik niet waarom ik dit moest doen. Ik associeer (en ik denk met mij veel anderen)zaaien tenslotte met warmte, licht en groei. Later ontdekte ik dat hij helemaal gelijk had: sommige zaden hebben juist kou nodig om te kunnen ontkiemen. Dit zijn de zogenaamde koudekiemers. Het klinkt misschien tegenstrijdig, maar de natuur heeft daar een slimme reden voor.
In deze blog leg ik uit wat koudekiemers zijn, hoe je ze succesvol zaait, welke soorten je kunt proberen en deel ik handige tips uit mijn eigen kaservaring.
Waarom zijn koudekiemers bijzonder
De meeste zaden ontkiemen zodra ze warmte en vocht krijgen. Maar koudekiemers hebben een ingebouwd “veiligheidsmechanisme”: ze ontkiemen pas na een periode van kou. Zo voorkomen ze dat ze te vroeg in de herfst of winter uitkomen en vervolgens kapotvriezen bij de eerste nachtvorst.
In de natuur gaat dat proces vanzelf. De zaden vallen in de herfst op de grond, krijgen tijdens de winter kou en ontkiemen pas in het voorjaar. Dit proces heet ook wel stratificatie.
Voor jou als moestuinier betekent dit dat je rekening moet houden met deze koude behoefte. Als je dat niet doet, dan kun je wachten totdat je een ons weegt. Soms zal je dan nooit een sprietje zien verschijnen.
Wil je weten hoe je je kas geschikt maakt voor koude periodes? Lees dan meer over hoe je jouw tuinkas kan isoleren.
Zo werkt stratificatie
Er zijn verschillende manieren waarop je stratificatie kunt nabootsen:
1. Buiten zaaien in de winter
Je zaait de zaden in potjes of trays en zet ze buiten in de kou. Een onverwarmde tuinkas of koude bak is ideaal. Daar zijn de zaden beschermd tegen slagregen, maar krijgen ze nog steeds de lage temperaturen die ze nodig hebben. De afwisseling van koude nachten en zonnige dagen maakt dat ze in het voorjaar wel wakker worden.
2. Koudebehandeling in de koelkast
Heb je geen kas of wil je meer controle? Meng de zaden met een beetje vochtige zand- of potgrond in een zakje en leg dit 4–8 weken in de koelkast. Daarna zaai je ze zoals gewoonlijk. Dit werkt goed bij kleine hoeveelheden of soorten die erg kritisch zijn.
3. De vriezermethode
Sommige soorten, zoals bramen en frambozen, hebben zelfs een periode van diepvrieskou nodig. Je legt de zaden in een vochtig zakje een paar weken in de vriezer en zaait ze daarna. Hiermee boots je strenge winterkou na.
Koudekiemers hebben kou nodig om hun kiemrust te doorbreken, terwijl andere zaden simpelweg kunnen ontkiemen bij lagere temperaturen. Die laatste groep heeft dus geen koudeperiode nodig, maar kiemt gewoon bij koeler weer.
Welke planten zijn koudekiemers?
Groenten en kruiden
Eetbare bloemen en vaste planten
Akelei (Bij Akelei zijn alleen de bloemetjes in kleine hoeveelheden eetbaar, de wortels en stengels zijn giftig)
Primula (eetbaar)
Aster (niet eetbaar)
Cosmea (niet eetbaar)
Viooltje (eetbaar)
Ridderspoor (zeer giftig!)
Korenbloem (eetbaar)
Goudsbloem (eetbaar)
Zonnehoed (eetbaar)
Afrikaantje (eetbaar)
Zinnia (zelfgekweekte, onbespoten Zinnia is eetbaar)
Fruitstruiken
Fruitsoorten hebben van nature een rustperiode in de winter nodig om hun zaden te laten ontwaken.
Deze soorten zijn ideaal voor wie vroeg in het jaar wil beginnen en sterke, koudebestendige planten zoekt.
Uit mijn eigen kas: Peterselie en bramen
Ik kreeg van mijn broertje dus bramen zaden. De zaden die ik van mijn broertje kreeg, bleven in de grond zitten alsof ze in slaap waren. Pas nadat ik ze, zoals hij zei, een paar weken in de vriezer had gelegd, begon er langzaam iets te bewegen. Het duurde lang, maar uiteindelijk kreeg ik kleine zaailingen. Een mooie les: sommige planten hebben écht dieper kou nodig.
Hoe koud moet het zijn voor koudekiemers?
De ideale temperatuur voor koudekiemers ligt tussen 0 en 5 °C.
Bij deze temperatuur ‘denken’ de zaden dat het winter is, waardoor hun natuurlijke kiemrust wordt doorbroken.
Onder 0 °C: mag af en toe, maar langdurige vorst is niet nodig (en soms zelfs ongunstig voor kleine zaden).
Tussen 2 en 5 °C: perfect voor stratificatie — dat kan buiten in de winter, in een koude bak, kas of koelkast.
Boven 8 °C: dan wordt het vaak te warm en komt het kiemproces te vroeg op gang.
Praktische tip:
Als je de zaden buiten zet, kies een beschutte plek uit de wind. In de koelkast is het makkelijker constant koud te houden (ongeveer 4 °C).
Wanneer zaai je koudekiemers?
Koudekiemers zaai je idealiter in het najaar, tussen oktober en december. In die maanden krijgen de zaden van nature de kou die ze nodig hebben. Je kunt ze in potten of trays zaaien en buiten zetten, of in een koude kas of koude bak plaatsen voor wat meer bescherming.
In het voorjaar (maart en april) zie je dan de eerste kiemblaadjes verschijnen. Dit natuurlijke ritme zorgt voor sterke planten die goed bestand zijn tegen wisselende temperaturen.
Heb je de zaden pas later in handen, bijvoorbeeld in de wintermaanden januari of februari? Dan kun je ze gewoon buiten zetten — het is dan meestal koud genoeg om hun kiemrust te doorbreken. Is het een zachte winter of zaai je binnen, dan kun je het proces nabootsen door ze een paar weken in de koelkast te leggen. Zo krijgen ze alsnog de koude periode die ze nodig hebben.
Ben je benieuwd wat je nog meer kan zaaien naast koudekiemers? Je leest hier wat in je in oktober kan zaaien en hier wat je in november kunt zaaien.
Tips voor succes met koudekiemers
Gebruik zaaitrays of potjes met luchtige zaai- en stekgrond. Dit voorkomt dat zaden in te natte grond rotten.
Bescherm tegen overmatig vocht. Een koude bak of kas houdt regen weg maar laat kou door.
Label alles. (echt geloof mij, doe dit!) Sommige koudekiemers laten maanden niets zien – zonder label vergeet je al snel wat er in welk potje zit.
Wees geduldig. Lavendel, bramen of ridderspoor doen er soms maanden over voordat ze ontkiemen.
Combineer methodes. Bij hardnekkige soorten werkt een cyclus warm–koud–warm vaak het beste.
Producten die handig zijn bij koudekiemers
Zaaitrays en potjes – voor overzicht en goede drainage.
Zaai- en stekgrond – luchtiger dan gewone potgrond, voorkomt schimmel.
Koude bak of mini-kas – ideaal om kou gecontroleerd te gebruiken.
Labels of stokjes – zodat je weet welke zaden je gezaaid hebt.
Fleecehoezen – handig om kiemplantjes later tegen onverwachte vorst te beschermen.
Koudekiemers zijn planten die kou nodig hebben om hun kiemrust te doorbreken. Door de natuur na te bootsen – met een kas, koude bak, koelkast of zelfs vriezer – kun je deze soorten succesvol laten ontkiemen. Het vraagt wat meer geduld, maar de beloning is sterke planten die vaak goed bestand zijn tegen kou.
Werken met koudekiemers leert je de natuur beter begrijpen. In plaats van kou te zien als een vijand, gebruik je het juist in je voordeel. Of het nu gaat om peterselie, bramen of lavendel: zodra je weet welke soorten kou nodig hebben en hoe je dat nabootst, wordt je moestuinavontuur nóg succesvoller. En geloof me: de eerste keer dat je na een koude winter die langverwachte kiemblaadjes ziet, voelt extra bijzonder.
Dit artikel bevat affiliate links om deze content gratis aan jou te kunnen aanbieden. Mocht je op een van deze links klikken en iets bestellen, dan krijgen wij een commissie van de webshop. Dit kost jou niets extra’s maar het zorgt er wel voor dat wij gratis content voor jou kunnen blijven maken.
